„ŚWIAT OPOWIADANY” – NARRACJE PRZYJAZNE MOWIE

Kiedy mowa dziecka rozwija się z oporem

Rozwój mowy to fascynujący i zagadkowy proces. W przypadku niemal każdego dziecka ma inny przebieg, zależny od jego indywidualnych predyspozycji czy otoczenia, w jakim na co dzień przebywa. Zdarza się jednak, że językowe nazywanie i rozumienie, jakie konieczne jest w efektywnej komunikacji, nie pojawia się u dziecka w oczekiwanym okresie. Przyczyną tego mogą być poważne zaburzenia np. wada słuchu czy niepełnosprawność intelektualna. Innym czynnikiem mogą stać się warunki środowiskowe wynikające z niskiej stymulacji językowej dziecka. Często ma to miejsce wówczas, gdy „rozmówcą” dziecka staje się komputer, smartfon lub tablet. Konsekwencją takich sytuacji jest opóźniony rozwój mowy polegający na nieharmonijnym nabywaniu umiejętności językowych w stosunku do wieku biologicznego. Mowa dziecka wymaga wówczas dodatkowego wsparcia.

Dorosłe „bajanie” ważne dla rozwoju mowy

Jednym ze sposobów takiej pomocy jest umożliwienie dziecku kontaktu z mową opowieściową. Kto z nas nie pamięta chwil grozy przy słuchaniu bajki o Jasiu i Małgosi, zagubionych w ciemnym lesie i więzionych przez złą Babę-Jagę? Albo losów grymaszącego Tadka-Niejadka, unoszącego się jak piórko nad drzewami. Tego bajania i opowiadania naszych dziadków i rodziców słuchaliśmy z zapartym tchem, często nie rozumiejąc do końca ich treści. Wszystko wydawało się jednak zrozumiałe, bo słyszana opowieść pełna była emocji w głosie dorosłego. My zaś, niecierpliwie wyczekujący jej końca, próbowaliśmy nieporadnie „opowiedzieć” dalsze losy występujących w niej postaci.

Od narracji dorosłego do dialogu z dzieckiem

Propozycją wykorzystania „żywej opowieści” do rozwijania czy też stymulowania mowy małego dziecka jest „Świat opowiadany”. Jego pomysłodawczynią i autorką jest Dorota Szubstarska przy współpracy Barbary Bednarskiej. „Świat opowiadany” to scenariusze obrazkowe, za pomocą których dziecko poznaje przedstawieniową i komunikacyjną funkcję języka. Scenariusze są zbiorem historyjek opartych na tematach zaczerpniętych z bajek, dziecięcych wierszy czy codziennego życia. „Opowiadaczem” jest początkowo dorosły, odkrywający przed dzieckiem kolejne elementy historyjki i stopniowo rozwijający swoją opowieść. Istotne jest przy tym, aby zainteresować dziecko fabułą i nawiązać z nim relację. Pomaga w tym żywa narracja dorosłego, jego mimika, gest, intonacja. Dzięki temu dziecko jest naturalnie włączane w opowieść w dostępny mu sposób – wykrzyknieniem nawiązującym do emocji (Ojej, to Baba-Jaga), wyrazem dźwiękonaśladowczym (Frrr, leci biedronka) czy prostą wypowiedzią (Miś śpi). Zaczyna snuć razem z dorosłym swoją opowieść.

Opowieści bogate językowo

Istotną dla rozwoju mowy wartością zawartych w „Świecie” historyjek jest zróżnicowany materiał językowy, oparty na wspomnianych wcześniej fabułach bajek, narracjach codziennych wydarzeń oraz klasyce literatury dziecięcej. Przybliża to dziecku bogactwo języka – od jego użytkowej do literackiej, często poetyckiej formy. Tematyka scenariuszy jest też bliska dziecku i odwołuje się do jego zainteresowań. To na przykład Jaś i Małgosia, Calineczka, Biedronka i żuk czy Tadek-Niejadek. To także opowieści związane z porami roku, jak choćby ta o jesiennej pogodzie, która nie nastraja do wyjścia z domu. Scenariusze stanowią też nierzadko zachętę do samodzielnego czytania. Zawarte w nich historie, w szczególności bajki, można przecież znaleźć na kartkach książek i pokusić się o rozszyfrowanie ich treści. I jeszcze jedno – te historie inspirują dzieci i dorosłych do podjęcia prób w kreowaniu własnych opowieści.

W klimacie zabawy

Sama fabuła poszczególnych scenariuszy jest pretekstem do wymyślania zabaw językowych, słuchowych, muzycznych, ruchowych i plastycznych. Można w nich wykorzystać instrumenty muzyczne, pomoce plastyczne i gimnastyczne, przedmioty codziennego użytku. Można też użyć odpowiednich do tematu historyjki rekwizytów i pokusić się o odegranie miniprzedstawienia. Ta różnorodność doświadczeń ma znaczenie zarówno dla kształtowania językowych umiejętności dziecka, jak i bogacenia jego wiedzy o świecie i relacjach społecznych. Przede wszystkim jednak klimat zabawy jest niezbędny do uzyskania wspólnej przestrzeni komunikacyjnej z dzieckiem, tak ważnej dla rozwoju mowy.

Przemyślana szata graficzna

Grafika scenariuszy jest minimalistyczna, ale atrakcyjna dla dzieci. Eksponuje najważniejsze zdarzenia poszczególnych opowieści oraz ruch i emocje pojawiających się w nich postaci. Pociąga to za sobą prostotę narracji, dzięki czemu opowiadana historia zrozumiała jest nawet przez najmłodsze dzieci. Umożliwia to naturalne odkrywanie przez dziecko struktury języka, jego elementów i ich sekwencji, a w konsekwencji wprowadza w świat komunikacji językowej.

Świetny przewodnik po krainie mowy

„Świat opowiadany” i jego kontynuacja „Nowy Świat opowiadany”, oba wydane przez gdańskie Wydawnictwo Harmonia, od kilku lat wspaniale wpisują się w katalog pomocy niezbędnych w rozwijaniu mowy dziecka. Ilustrowane historie można wykorzystać na zajęciach logopedycznych czy pedagogicznych, dostosowując zadania do umiejętności językowych i poznawczych dziecka. Sprawdzają się również w domowym spędzaniu czasu z dzieckiem inspirując do wspólnych przeżyć przy językowych opowieściach. Mogę też dodać, że lubią je wszystkie dzieci – od tych najmłodszych, jeszcze „raczkujących” w świecie mowy, przez chłonne wiedzy przedszkolaki aż do bardziej zaawansowanych językowo uczniów. Także dorośli z błyskiem w oku zerkają na kolorowe obrazki i zaczynają snuć opowieść… Do historyjek dołączony jest praktyczny przewodnik, w którym znaleźć można propozycje zabaw opartych na scenariuszach do indywidualnej czy też grupowej pracy z dziećmi. Niezależnie od przyjętej formy zajęć, zawsze wspaniale jest obserwować zasłuchane buzie dzieci i wchodzić z nimi w dialog.

dr Helena Liwo

specjalista surdologopedii, neurologopeda

Szubstarska D. (2014). Świat opowiadany. Scenariusze obrazkowe do zajęć rozwijających mowę z małymi dziećmi od 2. roku życia. Gdańsk: Wydawnictwo Harmonia.

Szubstarska D. (2015). Nowy świat opowiadany. Scenariusze obrazkowe do zajęć rozwijających mowę z małymi dziećmi od 2. roku życia. Gdańsk: Wydawnictwo Harmonia.

Kiedy mowa dziecka rozwija się z oporem

Rozwój mowy to fascynujący i zagadkowy proces. W przypadku niemal każdego dziecka ma inny przebieg, zależny od jego indywidualnych predyspozycji czy otoczenia, w jakim na co dzień przebywa. Zdarza się jednak, że językowe nazywanie i rozumienie, jakie konieczne jest w efektywnej komunikacji, nie pojawia się u dziecka w oczekiwanym okresie. Przyczyną tego mogą być poważne zaburzenia np. wada słuchu czy niepełnosprawność intelektualna. Innym czynnikiem mogą stać się warunki środowiskowe wynikające z niskiej stymulacji językowej dziecka. Często ma to miejsce wówczas, gdy „rozmówcą” dziecka staje się komputer, smartfon lub tablet. Konsekwencją takich sytuacji jest opóźniony rozwój mowy polegający na nieharmonijnym nabywaniu umiejętności językowych w stosunku do wieku biologicznego. Mowa dziecka wymaga wówczas dodatkowego wsparcia.

Dorosłe „bajanie” ważne dla rozwoju mowy

Jednym ze sposobów takiej pomocy jest umożliwienie dziecku kontaktu z mową opowieściową. Kto z nas nie pamięta chwil grozy przy słuchaniu bajki o Jasiu i Małgosi, zagubionych w ciemnym lesie i więzionych przez złą Babę-Jagę? Albo losów grymaszącego Tadka-Niejadka, unoszącego się jak piórko nad drzewami. Tego bajania i opowiadania naszych dziadków i rodziców słuchaliśmy z zapartym tchem, często nie rozumiejąc do końca ich treści. Wszystko wydawało się jednak zrozumiałe, bo słyszana opowieść pełna była emocji w głosie dorosłego. My zaś, niecierpliwie wyczekujący jej końca, próbowaliśmy nieporadnie „opowiedzieć” dalsze losy występujących w niej postaci.

Od narracji dorosłego do dialogu z dzieckiem

Propozycją wykorzystania „żywej opowieści” do rozwijania czy też stymulowania mowy małego dziecka jest „Świat opowiadany”. Jego pomysłodawczynią i autorką jest Dorota Szubstarska przy współpracy Barbary Bednarskiej. „Świat opowiadany” to scenariusze obrazkowe, za pomocą których dziecko poznaje przedstawieniową i komunikacyjną funkcję języka. Scenariusze są zbiorem historyjek opartych na tematach zaczerpniętych z bajek, dziecięcych wierszy czy codziennego życia. „Opowiadaczem” jest początkowo dorosły, odkrywający przed dzieckiem kolejne elementy historyjki i stopniowo rozwijający swoją opowieść. Istotne jest przy tym, aby zainteresować dziecko fabułą i nawiązać z nim relację. Pomaga w tym żywa narracja dorosłego, jego mimika, gest, intonacja. Dzięki temu dziecko jest naturalnie włączane w opowieść w dostępny mu sposób – wykrzyknieniem nawiązującym do emocji (Ojej, to Baba-Jaga), wyrazem dźwiękonaśladowczym (Frrr, leci biedronka) czy prostą wypowiedzią (Miś śpi). Zaczyna snuć razem z dorosłym swoją opowieść.

Opowieści bogate językowo

Istotną dla rozwoju mowy wartością zawartych w „Świecie” historyjek jest zróżnicowany materiał językowy, oparty na wspomnianych wcześniej fabułach bajek, narracjach codziennych wydarzeń oraz klasyce literatury dziecięcej. Przybliża to dziecku bogactwo języka – od jego użytkowej do literackiej, często poetyckiej formy. Tematyka scenariuszy jest też bliska dziecku i odwołuje się do jego zainteresowań. To na przykład Jaś i Małgosia, Calineczka, Biedronka i żuk czy Tadek-Niejadek. To także opowieści związane z porami roku, jak choćby ta o jesiennej pogodzie, która nie nastraja do wyjścia z domu. Scenariusze stanowią też nierzadko zachętę do samodzielnego czytania. Zawarte w nich historie, w szczególności bajki, można przecież znaleźć na kartkach książek i pokusić się o rozszyfrowanie ich treści. I jeszcze jedno – te historie inspirują dzieci i dorosłych do podjęcia prób w kreowaniu własnych opowieści.

W klimacie zabawy

Sama fabuła poszczególnych scenariuszy jest pretekstem do wymyślania zabaw językowych, słuchowych, muzycznych, ruchowych i plastycznych. Można w nich wykorzystać instrumenty muzyczne, pomoce plastyczne i gimnastyczne, przedmioty codziennego użytku. Można też użyć odpowiednich do tematu historyjki rekwizytów i pokusić się o odegranie miniprzedstawienia. Ta różnorodność doświadczeń ma znaczenie zarówno dla kształtowania językowych umiejętności dziecka, jak i bogacenia jego wiedzy o świecie i relacjach społecznych. Przede wszystkim jednak klimat zabawy jest niezbędny do uzyskania wspólnej przestrzeni komunikacyjnej z dzieckiem, tak ważnej dla rozwoju mowy.

Przemyślana szata graficzna

Grafika scenariuszy jest minimalistyczna, ale atrakcyjna dla dzieci. Eksponuje najważniejsze zdarzenia poszczególnych opowieści oraz ruch i emocje pojawiających się w nich postaci. Pociąga to za sobą prostotę narracji, dzięki czemu opowiadana historia zrozumiała jest nawet przez najmłodsze dzieci. Umożliwia to naturalne odkrywanie przez dziecko struktury języka, jego elementów i ich sekwencji, a w konsekwencji wprowadza w świat komunikacji językowej.

Świetny przewodnik po krainie mowy

„Świat opowiadany” i jego kontynuacja „Nowy Świat opowiadany”, oba wydane przez gdańskie Wydawnictwo Harmonia, od kilku lat wspaniale wpisują się w katalog pomocy niezbędnych w rozwijaniu mowy dziecka. Ilustrowane historie można wykorzystać na zajęciach logopedycznych czy pedagogicznych, dostosowując zadania do umiejętności językowych i poznawczych dziecka. Sprawdzają się również w domowym spędzaniu czasu z dzieckiem inspirując do wspólnych przeżyć przy językowych opowieściach. Mogę też dodać, że lubią je wszystkie dzieci – od tych najmłodszych, jeszcze „raczkujących” w świecie mowy, przez chłonne wiedzy przedszkolaki aż do bardziej zaawansowanych językowo uczniów. Także dorośli z błyskiem w oku zerkają na kolorowe obrazki i zaczynają snuć opowieść… Do historyjek dołączony jest praktyczny przewodnik, w którym znaleźć można propozycje zabaw opartych na scenariuszach do indywidualnej czy też grupowej pracy z dziećmi. Niezależnie od przyjętej formy zajęć, zawsze wspaniale jest obserwować zasłuchane buzie dzieci i wchodzić z nimi w dialog.

dr Helena Liwo

specjalista surdologopedii, neurologopeda

Szubstarska D. (2014). Świat opowiadany. Scenariusze obrazkowe do zajęć rozwijających mowę z małymi dziećmi od 2. roku życia. Gdańsk: Wydawnictwo Harmonia.

Szubstarska D. (2015). Nowy świat opowiadany. Scenariusze obrazkowe do zajęć rozwijających mowę z małymi dziećmi od 2. roku życia. Gdańsk: Wydawnictwo Harmonia.